استعاره های جهتی نهج البلاغه از بعد شناختی
Authors
abstract
یکی از مهمترین پدیدههای مورد بررسی در رویکردهای نوین زبانشناسی، صنعت استعـاره است که بر پـایـهی دیدگاههای تازه، نه تنها ابزاری زیباییشناسی بلکه بهعنوان ابزاری فرازبانی که نظام مفهومی انسان را شکل و به اندیشه، رفتار و زبان او جهت میدهد، شناخته میشود. بر این اساس، استعاره بخش گستردهای از ارتباطهای گفتاری ما را تشکیل میدهد بهگونهای که نمود آن را در زندگی روزمره و تجارب خویش میتوانیم ببینیم. استعارههای جهتی با بخشیدن جهتهای مکانی به مفاهیم، میان آنها پیوند ایجاد میکنند؛ این جهتهای مکانی از یک سو ریشه در تجربیات ما دارند و از دیگر سو، به نظام مفهومی ما، هارمونی و زیبایی میبخشند. با بررسی استعارههای جهتی بالا و پایین، درون و بیرون، مرکزی و حاشیهای، روشن میشود که نقش اندیشهی انسان در ترسیم یک نوع فضای هندسی در اینگونه استعارهها، پُررنگ است. زبان بهکار رفته در متون دینی بهعلت سر و کار داشتن زیاد با مفاهیم انتزاعی، حوزهی مناسبی را برای بــررسی گونههای استعاره فراهم میکند؛ اگرچه زبان، جامعه و دورهای که نهجالبلاغه در آن آفریده شده و تا چند سده پس از آن، بیشتر مجال ظهور تشبیه بوده است تا استعاره. در جستار پیشرو پس از تعریف استعاره و برشمردن مهمترین تفاوتهای دو نگاه سنتی و نوین به این آرایه، به بررسی بعد جهتیِ برخی از استعارههای شناختی نهجالبلاغه پرداخته شده است. در استعارههای نهجالبلاغه معمولاً جهتهای مرکز، درون و بالا نسبت به جهتهای حاشیهای، بیرون و پایین، اندیشه یا ارزش برتری را آینگی میکنند. این نوع نگاه به استعارههای نهجالبلاغه ما را در شناخت بهتر هدف گوینده و ایدهی فکری او، نوع مخاطب، موقعیت ایراد سخن و سازگاری یا ناسازگاری موسیقایی عبارت استعاری با مدلول آن و... یاری میرساند.
similar resources
میدان های معنی شناختی واژگان نهج البلاغه
نهج البلاغه چون قرآن دریای بی کرانی است که هرکس به سهم خود می تواند با توجه به استعدادی که دارد از آن برداشت کند. زمینه های صرف و نحو و بلاغت و زبان شناسی و همچنین علوم اعتقادی چون کلام و فلسفه و عرفان در این کتاب بشری بسیار بی همتاست. در این میان زبان شناسی از علومی است که به کمک آن می توان درهای غلتانی را صید کرد که نتایج شگفت آوری در معنی کلام امام علی (ع) آشکار می کند. یکی از شاخه های زبا...
full textبررسی تطبیقی چندمعنایی واژه «یَد» در قرآن کریم و نهج البلاغه در پرتو نظریه استعاره شناختی
«چندمعنایی» یکی از شاخه‌های دانش معناشناسی است. این شاخه از دانش به واکاوی وجوه متعدد معنایی با توجه به روابط هم‌نشینی واژگان در سطح جمله و بستر کلام می‌پردازد. واژه «ید» از اندام واژه‌هایی است که در سخن خداوند متعال مورد توجه قرار گرفته است. همچنین پیشوای خطیبان و ادیبان امام علی(ع) از این واژه در خطبه‌های خود استفاده کرده است. ایشان با ظرافت خاص از این واژه برای مقاصد خود سود جسته‌ان...
full textاستعاره مفهومی گناه در سخنان امام علی (ع) با تکیه بر نهج البلاغه (رویکرد شناختی )
در نگاه زبانشناسی شناختی، استعاره صرفا یک مقوله زبانی نیست، بلکه مرتبط با تفکر و اندیشه انسان است و از گذر آن می‌توان به نوع و چگونه اندیشیدن صاحب سخن پی‌برد؛ بر همین اساس در این جستار سعی شده است تا چگونه اندیشدن امام علی (ع)در خصوص مفهوم گناه که یکی از انتزاعی‌ترین مفاهیم پرکاربرد متون دینی است، مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. قطعا این چگونه اندیشیدن به شناخت و درک عمیقی از مفهوم گناه منجر می‌ش...
full textتحلیل مفهومی استعاره های نهج البلاغه: رویکرد زبان شناسی شناختی
علوم شناختی دانشی است که به پژوهش درباره ی ذهن می پردازد. محققان علوم شناختی تبیین کارکردهای شناختی و فرایندهای پنهان ذهن را تنها از روش های غیر مستقیمی مانند مطالعه ی زبان ممکن می دانند. از این رو زبان شناسی شناختی از جایگاه ویژه ای در علوم شناختی برخوردار است. در این رویکرد معنابنیاد، یکی از کانونی ترین محورهای مطالعه، استعاره است. جرج لیکاف و مارک جانسون (1980) نظام عظیمی از استعاره های روزم...
15 صفحه اولاستعاره های جهتی در قرآن با رویکرد شناختی
مقاله حاضر به این پرسش اصلی می پردازد که بیان استعاری قرآن تا چه میزان مبتنی بر به کارگیریِ الفاظ جهتی در معنیِ استعاری است. تحلیل های مقاله، مبتنی بر طبقه استعاره های مفهومیِ جهتی در نظریه معاصر استعاره است. از آنجا که تجربه و درک مفاهیم مکان و جهت به لحاظ شناختی از جایگاهی بنیادی برخورداراند، این پرسش مطرح شد که این مفاهیم چگونه در قرآن برای دریافت مفاهیم پیچیده تر به کار رفته اند. برای پاسخگویی...
full textMy Resources
Save resource for easier access later
Journal title:
فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه (علمی - پژوهشی)Publisher: دانشگاه بوعلی سینا
ISSN 2345-5233
volume 1
issue 4 2014
Hosted on Doprax cloud platform doprax.com
copyright © 2015-2023